โรคหัวใจรูมาติก (Rheumatic Heart Disease - RHD) เป็นภาวะหัวใจที่ได้รับความเสียหายอย่างถาวร โดยเฉพาะที่ลิ้นหัวใจ ซึ่งเป็นผลมาจาก ไข้รูมาติก (Rheumatic Fever) ที่เกิดขึ้นในวัยเด็กหรือวัยหนุ่มสาว
โรคหัวใจรูมาติกไม่ใช่โรคหัวใจที่เป็นมาแต่กำเนิด แต่เป็นภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรงที่สุดของการติดเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่ง
สาเหตุของโรคหัวใจรูมาติก
โรคนี้มีลำดับการเกิดดังนี้:
การติดเชื้อเริ่มต้น: ผู้ป่วยติดเชื้อแบคทีเรีย Beta-hemolytic Streptococcus Group A ซึ่งมักทำให้เกิดอาการ คออักเสบ (Streptococcal Pharyngitis) หรือต่อมทอนซิลอักเสบ
เกิดไข้รูมาติก: หากไม่ได้รับการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะอย่างเหมาะสมหรือครบถ้วน ร่างกายของผู้ป่วยบางรายจะเกิดปฏิกิริยาภูมิต้านทานต่อต้านตนเอง (Autoimmune Reaction) โดยภูมิคุ้มกันจะไปทำลายเนื้อเยื่อของร่างกายที่คล้ายคลึงกับเชื้อแบคทีเรีย
ความเสียหายต่อหัวใจ: การอักเสบจากไข้รูมาติกสามารถลุกลามไปยังอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย เช่น ข้อต่อ สมอง ผิวหนัง และที่สำคัญที่สุดคือ หัวใจ โดยเฉพาะ ลิ้นหัวใจ
โรคหัวใจรูมาติก: เมื่อการอักเสบที่ลิ้นหัวใจเกิดซ้ำ ๆ หรือเป็นเรื้อรัง จะทำให้ลิ้นหัวใจผิดรูป มีรอยแผลเป็น หนาตัว หรือหดสั้นลง จนเกิดภาวะ ลิ้นหัวใจตีบ (Stenosis) หรือ ลิ้นหัวใจรั่ว (Regurgitation) ซึ่งเรียกว่า "โรคหัวใจรูมาติก"
อาการของโรคหัวใจรูมาติก (RHD)
ผู้ป่วยส่วนใหญ่อาจไม่แสดงอาการใด ๆ ในช่วงแรก แต่จะเริ่มมีอาการเมื่อเกิดภาวะลิ้นหัวใจพิการจนส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ อาการที่พบบ่อยได้แก่:
อาการเหนื่อยง่าย (Dyspnea): เหนื่อยผิดปกติเมื่อออกแรง หรือมีอาการหอบเหนื่อยแม้ขณะพักผ่อน
หายใจลำบาก / นอนราบไม่ได้: ต้องหนุนหมอนสูง หรือต้องนั่งหายใจ เนื่องจากมีภาวะน้ำท่วมปอดจากหัวใจวาย
ใจสั่น: หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือเต้นเร็วผิดปกติ
อาการบวม: บวมที่เท้า ข้อเท้า และขา เนื่องจากภาวะหัวใจล้มเหลว
อ่อนเพลียเรื้อรัง: อ่อนเพลีย ไม่มีแรง เบื่ออาหาร
เจ็บหน้าอก: อาจมีอาการเจ็บหน้าอกร่วมด้วย
มีเสียงฟู่ในหัวใจ (Heart Murmur): แพทย์จะตรวจพบเสียงผิดปกติจากการไหลเวียนของเลือดผ่านลิ้นหัวใจที่ตีบหรือรั่ว
การรักษาและการป้องกัน
การรักษาโรคหัวใจรูมาติกจะมุ่งเน้นที่การจัดการกับความเสียหายของลิ้นหัวใจและการป้องกันภาวะหัวใจล้มเหลว:
การรักษาด้วยยา:
ยาปฏิชีวนะ: ใช้รักษาการติดเชื้อคออักเสบที่เป็นสาเหตุ และใช้เพื่อป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของไข้รูมาติก
ยาควบคุมหัวใจ: เช่น ยาขับปัสสาวะ, ยาขยายหลอดเลือด, ยาควบคุมจังหวะการเต้นของหัวใจ เพื่อรักษาภาวะหัวใจล้มเหลวและควบคุมอาการ
การผ่าตัดหัวใจ: ในกรณีที่ลิ้นหัวใจเสียหายรุนแรง อาจจำเป็นต้อง:
ซ่อมแซมลิ้นหัวใจ (Valve Repair)
เปลี่ยนลิ้นหัวใจ (Valve Replacement) ด้วยลิ้นหัวใจเทียม
การป้องกัน (Prevention): วิธีที่ดีที่สุดคือการ ป้องกันไม่ให้เกิดไข้รูมาติกตั้งแต่แรก โดยการรักษาอาการคออักเสบจากเชื้อ Streptococcus Group A ด้วยยาปฏิชีวนะให้ครบตามที่แพทย์สั่งทันทีที่ได้รับการวินิจฉัย และสำหรับผู้ที่เคยเป็นไข้รูมาติกแล้ว การได้รับยาปฏิชีวนะป้องกันซ้ำตามกำหนดของแพทย์ถือเป็นสิ่งสำคัญที่สุด
